خصوصیات ساز سه تار مرغوب

ژانویه 17, 2018آموزش سه تار

از نظر یک ذائقه متکامل و دیدگاه علمی خصوصیات ساز سه تار مطلوب را می توان تحت عناوین ذیل برشمرد:

الف : خصوصیات شکلی

این خصوصیات به شکل و ظاهر فیزیکی ساز سه تار ارتباط دارند و اجمالا عبارتند از :

1- تناسب شکلی :

بدین معنا که ظاهر و شکل ساز سه تار از چارچوب های مربوطه تجاوز نکرده باشد
میان شکل و اندازه اجزای اصلی سه تار یعنی کاسه و دسته تناسب دقیق فیزیکی وجود دارد .
عدم رعایت چنین تناسبی باعث خارج شدن ساز سه تار  از اسلوب های مورد نظر است .

2- هماهنگی و تناسب وزنی :

میان اجزای اصلی ساز سه تار (کاسه و دسته) از نظر وزنی تناسب برقرار باشد .
به نحوی که در موقع نوازندگی تعادل ساز به طور کامل برقرار باشد .
یعنی از نظر فیزیکی به گونه ای طراحی شده باشد که
در حین نواختن نیازی به صرف نیروی انسانی برای نگهداشتن آن نباشد .
عدم ثبات ساز هر چند نشانه بارز وجود مشکلات دیگر چون رعایت نشدن وزن
و بطور کلی فقدان تناسب میان اجزای سه تار است ،
طبعا باعث عدم کنترل ، ایجاد خستگی و ناراحتی برای نوازنده است
و بر کیفیت کار هنری تاثیر منفی می گذارد .
یکی از مهمترین نتایج عدم ثبات ساز ، سختی اجرای واریاسیون ها و تکنیک های پنجه ای است .

3- دارا بودن نرمش های لازم روی دسته:

یکی از مهمترین عوامل نرمش دسته ، تعادل پوزیسیونی است .
یعنی در سازهایی که تعادل پوزیسیونی برقرار باشد نرمش دسته بیشتر است .
به علاوه نرمش دسته از دو جهت قابل توجه است ،
یکی نرمش سیم ها روی دسته در برخورد با مضراب و دیگری خوش دست بودن دسته از نظر جرم و وزن و شکل .

4- هماهنگی فیزیکی با جسم نوازنده :

از این نظر ساز سه تار باید به نحوی طراحی شود
که از لحاظ اندازه و سایر خصوصیات ظاهری با جسم نوازنده هماهنگ باشد ،
مثلا برای خردسالان ساز بزرگ و برعکس برای افراد تنومند نیز ساز کوچک به علت عدم تناسب جسمی مناسب نیست .

5- کاسه سه تار باید به صورت همگون و متناسب تراشیده شده باشد

به طوری که تمام قسمتهای آن با زدن ضربه ای صدای هماهنگ بدهد .
گود بودن و گسل غیر منطقی اصطلاحا باعث ایجاد صدای مرگ در ساز می شود .

ب : خصوصیات مربوط به صوت

این خصوصیات که مربوط به نوع و شخصیت صدای ساز سه تار هستند ، اجمالا عبارتند از :

1- سلامت صوت از نظر عاری بودن از اصوات مزاحم .
2- تناسب حجم صدا به نحوی که نه آنقدر کم باشد که نیازمند وسایل مصنوعی تقویت صوت باشد و نه آنقدر زیاد که شنیدن آن شنونده را آزاری بیش نباشد .
3- موسیقایی بودن جنس صدا یعنی نزدیکی صدای ساز به طبیعت و احساس انسانی .
همانگونه که اصوات انسانها با هم متفاوتند سازها را نیز طبیعتا صداهای متفاوت و مختلف است .
به دیگر سخن با جوش خوردن صرف چند قطعه چوب
و شکل گیری آن صدای حاصله لزوما صدای موسیقی نخواهد بود
و چه بسا طنین ساز در حد تشدید بی محتوای ارتعاش چند رشته سیم باقی بماند ،
یعنی ترکیب ناپخته چوب و فلز که نه تنها کافی نیست بلکه گوش خراش و آزار دهنده نیز هست .
4- نرمی (خشک نبودن) و عدم خشوت صوت
5- شیرینی صوت به معنای حالت خوشایند بودن صوت است
که به علت پخته و منظم بودن هارمونیک ها بوجود می آید .
صدای شیرین از نظر طبع متکمل قابل پذیرش است .

آموزش ساز سه تار

شیرینی یا عدم شیرینی صدای ساز ممکن است تحت تاثیر عوامل مختلف باشد
بعلاوه شیرینی صوت تقریبا نسبی است .
مثلا صدای برخی سازهای کوبی مانند سنج و دهل در شرایط خاصی از شیرینی و دلپذیری قابل توجه ای بر خوردار است
حال آنکه در شرایط عادی پذیرش آنها برای گوش انسان بسختی ممکن است .
بهترین راه حل برای سنجش شیرینی واقعی صوت را میتوان احساس نوازنده حرفه ای و شنونده آگاه دانست
6-تعادل منظور همگونی و برابری است .
تعادل که به بالانس نیز تعبیر می شود ، دارای جنبه های مختلف است .
یعنی ساز باید در جنبه های مذکور دارای تعادل باشد .

جنبه های تعادل عبارتند از :

الف : تعادل ارزشی :

یعنی میان ارزش های سازی مورد لزوم
از قبیل نرمی و شیرینی صوت و یا سبکی و تناسب شکلی ، تعادل برقرار باشد .
به دیگر سخن بطور مثال هر حجم صدا میزانی از نرمی را می طلبد و بالعکس .

ب : تعادل پوزیسیونی :

به معنای هماهنگی پوزیسیونهای چند گانه ساز از نظر کیفیت ، جنس و شخصیت صدا .

ج : تعادل (تناسب) حجمی :

به معنای هماهنگی ساز از نظر حجم صدا ،
اگر حجم صدا کم و زیاد شود تعادل پوزیسیونی دچار اختلال می گردد .
کم شدن حجم صدا باعث خشکی صدا و زیاد شدن آن باعث کدری و نرمی مفرط سیم می شود .

برچسب ها: ساز سه تار, سه تار